Παρασκευή 23 Σεπτεμβρίου 2011

Το προφίλ των ατόμων που εξαφανίζονται και οι λόγοι που οδηγούν στην φυγή

Είναι αλήθεια ότι ζούμε σε μια εποχή οικονομικής τρομοκρατίας, όπου οι άνθρωποι βρίσκονται σε απόγνωση λόγω της παγκόσμιας οικονομικής κρίσης. Ακριβώς επειδή κάθε άνθρωπος είναι μοναδικός και ο τρόπος που ο καθένας αντιμετωπίζει τις καταστάσεις και τις συνθήκες της ζωής, καλό είναι να γνωρίζουμε τις συνέπειες αυτών στη ζωή κάποιων συνανθρώπων μας.




Δεν μπορεί να αγνοήσει κανείς το γεγονός, άσχετα αν δεν γίνεται γνωστό μέσω των Μέσων Μαζικής Ενημέρωσης, ότι πολλοί συνάνθρωποί μας καθημερινά εξαφανίζονται. Άλλοι βρίσκονται και άλλοι μένουν χαμένοι με κάποιους ανθρώπους πίσω να αγωνιούν για την τύχη τους. Πίσω από κάθε άνθρωπο κρύβεται μια ιστορία και ένα σκηνικό που δεν είναι τίποτα άλλο από την ίδια του τη ζωή. Ύστερα από μια έρευνα που έγινε μέσω διαδικτύου, συνελέχθησαν στοιχεία που υποδεικνύουν τους λόγους για τους οποίους κάποιος μπορεί να εξαφανιστεί καθώς και οι τύποι εξαφανίσεων που έχουν οριστεί σε παγκόσμιο επίπεδο. Δυστυχώς, δεν βρέθηκε κάποια σχετική ελληνική έρευνα ή δημοσίευση, η πλειονότητα των στοιχείων προέρχεται από Αστυνομικές Αρχές της Αυστραλίας, της Μεγάλης Βρετανίας, του Καναδά και των ΗΠΑ.



Καταρχήν, θα δώσουμε έναν ορισμό για το άτομο που έχει εξαφανιστεί. Σύμφωνα με τον Payne (1995: 335) εξαφανισμένο θεωρείται ένα άτομο το οποίο λείπει από τις συνήθεις κοινωνικές, επαγγελματικές δραστηριότητες του και οι άνθρωποι που βρίσκονται μέσα στον κύκλο αυτού του ατόμου νιώθουν υποχρεωμένοι να αναφέρουν την εξαφάνισή του και να ψάξουν για αυτό το άτομο είτε μόνοι τους είτε με το απευθυνθούν στις αρχές. Με λίγα λόγια αυτοί που εξαφανίζονται είναι αυτοί που με κάποιο τρόπο εγκαταλείπουν την καθημερινή τους ζωή. Κι εδώ θα πρέπει να τονιστεί ότι σε αυτό το κυνήγι ζωής μέσω του χρήματος που είναι απαραίτητο για την επιβίωση, θα πρέπει να έχουμε το νου μας για συνανθρώπους που ενδεχομένως κρίνουμε ότι είναι ευάλωτοι και δεν μπορούν να ανταπεξέλθουν στις δυσκολίες τις τρέχουσας κατάστασης και πιθανόν να βρουν σαν μοναδική λύση να εξαφανιστούν από το πρόβλημα. Πολλές φορές επειδή κάτι τέτοιο μπορεί να οδηγήσει σε σκέψεις αυτοκτονίας, αν και εφόσον δεν συντρέχουν άλλοι λόγοι που θα αναφερθούν πιο κάτω, η πρόληψη είναι το καλύτερο μέσο για να παράσχουμε βοήθεια σε ανθρώπους που έχουν ανάγκη ή ακόμα και στον ίδιο μας τον εαυτό.



Σύμφωνα με την διεθνή βιβλιογραφία οι αγνοούμενοι χωρίζονται σε 2 κατηγορίες: σε αυτούς που έχουν εξαφανιστεί εκούσια, δηλαδή με τη θέληση τους και σε αυτούς που έχουν εξαφανιστεί ακούσια, χωρίς τη θέληση τους και ίσως καμιά φορά βίαια. Στην πρώτη κατηγορία, σε αυτούς δηλαδή που έχουν εξαφανιστεί εκούσια ανήκουν οι έφηβοι – νέοι κυρίως λόγω οικογενειακών προβλημάτων, οικογενειακής βίας (λεκτικής – σωματικής), χρήση ναρκωτικών ή άλλων ουσιών, σεξουαλική απόκλιση και ενδοσχολική βία. Σε αυτοί την κατηγορία ανήκουν επίσης και ενήλικες οι οποίοι εξαφανίζονται είτε γιατί μια σχέση τελειώσε, είτε λόγω οικονομικών προβλημάτων, ακόμα και προβλημάτων υγείας κυρίως ψυχικής.

Στη δεύτερη μεγάλη κατηγορία ανήκουν των ακούσια εξαφανισμένων ανήκουν άτομα μεγαλύτερα σε ηλικία με προβλήματα υγείας όπως η νόσος Αλτζχαιμερ, γεροντική άνοια, αμνησία κλπ, παιδιά που έχουν αρπαγεί από έναν από τους 2 γονείς, ενήλικες που έχουν απηχθεί και άτομα που εμπλέκονται σε εμπόριο λευκής σαρκός ή ναρκωτικών και πολλές φορές μπορεί να αδηγεί στο έγκλημα. Κάποιοι ερευνητές έθεσαν με διαφορετικό τρόπο τους ακούσια και εκούσια εξαφανισμένους ανθρώπους, ως αυτούς που εξαφανίστηκαν χωρίς να έχουν κάποια πρόθεση και ως αυτούς που είχαν κάποια πρόθεση, ένα σκοπό.



Τρεις από τους συνηθέστερους λόγους εξάφάνισης είναι τα προβλήματα ψυχικής υγείας, οι πιέσεις της ζωής και οι συγκρούσεις με άλλους ανθρώπους. Βέβαια, η βιβλιογραφία έχει δείξει ότι η πλεοψηφία των εξαφανισθέντων μετά από κάποιο σύντομο χρονικό διάστημα επιστρέφει στο οικείο περιβάλλον και αυτό σύμφωνα με τους Tarling & Burrows (2004) δείχνει ότι αυτοί που επιστρέφουν εκπλήρωσαν την συναισθηματική ή ψυχολογική τους επιθυμία για να εξαφανιστούν και να μείνουν μόνοι τους και είναι πια έτοιμοι να επιστρέψουν στην καθημερινότητά τους και στο οικείο περιβάλλον τους. Κατά τον Newiss η πλειοψηφία αυτών που έμειναν εξαφανισμένοι πάνω από ένα χρόνο είναι άντρες και κυρίως χαμηλού μορφωτικού επιπέδου, διαφορετικής πολιτιστικής κουλτούρας και άνω των 19 ετών. Οι έρευνες έχουν δείξει επίσης ότι οι οικογένειες ή οι κοντινοί άνθρωποι των εξαφανισμένων δηλώνουν σχετικά σύντομα την εξαφάνιση και οι περιτπωσεις στις οποίες δεν συμβαίνει αυτό είναι όταν το άτομο που έχει εξαφανιστεί, έχει επαναλάβει κάτι αντίστοιχο στο παρελθόν και εν τέλει επιστρέφει στο χώρο του. Αυτό συμβαίνει κυρίως σε νέους ανθρώπους με προβλήματα στο σπίτι που πιθανότατα εξαφανίζονται για να κερδίσουν ένα μερίδιο προσοχής εκτός της φυγής από την τρέχουσα κατάσταση. Σε αυτές τις περιπτώσεις των νέων στων οποίων τα σπίτια υφίστανται συγκρούσεις ή κρούσματα βίας ακόμα και όταν οι οικογένειες αναφέρουν την εξαφάνιση δεν τολμούν να ενημερώσουν για την οικογενειακή ζωή τους.



Για τις αστυνομικές αρχές βέβαια προτεραιότητα έχουν οι εξαφανίσεις που δείχνουν ότι το άτομο έχει εξαφανισθεί με στόχο την αυτοκτονία και τις εξαφανίσεις που γίνονται κάτω από ύποπτες συνθήκες (foul play). Γι’ αυτό και εξετάζεται τόσο το ψυχολογικό προφίλ του ατόμου όσο και εγκληματολογικό. Στις περιπτώσεις των foul plays έχει παρατηρηθεί ότι εμπλέκονται άτομα που είχα να κάνουν με εμπόριο λευκής σαρκός, γι΄αυτό και στις έρευνες άλλων χωρών υπάρχει μεγάλος αριθμός εξαφανισμένων ιερόδουλων, το εμπόριο ναρκωτικών, οι απαγωγές και ίσως τα εγκλήματα πάθους. Συνήθως αυτές οι περιπτώσεις οδηγούν στην δολοφονία. Επίσης, μπορούμε σε αυτή την κατηγορία να εντάξουμε και την ενδοσχολική βία, κάτι που συνέβη και στη χώρα μας με την περίπτωση του Άλεξ από τη Βέροια.



Η άλλη κατηγορία που έχει προτεραίοτητα είναι αυτή που εμπεριέχει τον κίνδυνο της αυτοκτονίας. Από τις έρευνες που έχει κάνει η αστυνομία της Αυστραλίας έχει φανεί ότι η πλειοψηφία αυτών που εξαφανίζονται είναι άντρες, συνήθως παντρεμένοι με παιδιά, ηλικίας 41-65 χρόνων και έχει παρατηρηθεί να εξαφανίζονται κατά τους καλοκαιρινούς μήνες.



Τέλος, θα αναφερθούν κάποιοι λόγοι για τους οποίους τα παιδιά το σκάνε από το σπίτι τους. Οι κυριότεροι είναι οι εξής: το ιδρυματικό περιβάλλον, παιδιά που μεγαλώνουν σε ιδρύματα και δεν αντέχουν άλλο εκεί και το σκάνε με σκοπό να ανεξαρτητοποιηθούν. Παιδιά που ζουν σε βίαιο περιβάλλον, είτε είναι τα ίδια αποδέκτες τις βίας ή άλλα μέλη της οικογενείας. Παιδιά που με προβλήματα ψυχικής υγείας, που εμπλέκονται με ναρκωτικά, παιδιά με σεξουαλικές ιδιαιτερότητες που είτε μένουν κρυφές είτε δεν υπάρχει αποδοχή και άρα απομόνωση και απόρριψη από την οικογένεια και φυσικά το σχολικό περιβάλλον. Κατά τους Hirschel and Lab (1998) τα παιδιά μεταξύ 8-12 χρονών εξαφανίζονται λόγω του φτωχού ή αρνητικού τους περιβάλλοντος. Παιδιά μεταξύ 12-15 χρόνων εξαφανίζονται λόγω σχολικών προβλημάτων. Επίσης, διαχώρισαν τους λόγους εξαφάνισης των παιδών σε γονεοκεντρικούς (parent-centered) και σε παιδοκεντρικούς (child-centered). Στην περίπτωση των παιδοκεντρικών λόγων ένας έφηβος μπορεί να εξαφανιστεί λόγω προβλημάτων που αντιμετώπιζει εκτός σπιτιού ή σε αρνητικά συναισθήματα που βιώνει, όπως η μοναξιά ή και στην επιθυμία του να νιώσει ανεξάρτητος. Ενώ οι γονεοκεντρικοί λόγοι μπορεί να είναι η γονεική απόρριψη, η κακοποίηση του παιδιού ή οι «καβγάδες εξουσίας» μπορεί να οδηγ’ησουν το παιδί στην εξαφάνιση.

Κάτι που έχουν δείξει οι έρευνες όσον αφορά στα παιδιά, είναι πως το προφίλ των παιδιών που εξαφανίζονται είναι το ίδιο αυτών που καταφεύγουν στα ναρκωτικά, το αλκοόλ. Η καλύτερη πρόληψη είναι η ύπαρξη προγραμμάτων που αποτρέπουν τα παραπάνω και ογηγούν σε ομαλή ένταξη στην ενήλικη ζωή. Όπως έχει ήδη αναφερθεί στις δηλωμένες εξαφανίσεις νέων δεν αναφέρεται σχεδόν ποτέ από τη μεριά της οικογένειας η κακοποίηση του παιδιού καθώς επίσης η πνευματική διαύγεια ή ή σεξουαλικότητα.



Ενδεικτικά θα αναφερθούν κάποια ποσοστά εξαφανίσεων που έχουν δημοσιευθεί. Τα δεδομένα της New South Wales Police αναφέρουν ότι πολλές νεαρές γυναίκες 13-15 χρόνων έχουν εξαφανισθεί περισσότερο από μία φορά το χρόνο. Στις περιπτώσεις ιδρυμάτων οφείλεται στον χαλαρό έλεγχο.

Στο Ηνωμένο Βασίλειο 1 στους 5 νέους που έχει φύγει από το σπίτι, το έχει κάνει γιατί αυτό του έχει ζητηθεί από τον ένα από τους 2 γονείς, σύμφωνα με τον Biehala Wade (2004). Στις ΗΠΑ μόλις το 1/5 των εξαφανίσεων παιδιών έχει αναφερθεί στην Αστυνομία, σύμφωνα με τους Hammer, Finkelhor & Sedlak (2002).



Τέλος, στις περιπτώσεις των ύποπτων εξαφανίσεων (foul play) το ποσοστό να βρεθεί νεκτρό το άτομο είναι μικρό. Ωστόσο σύμφωνα με μια έρευνα του Newiss (2004) με 98 υποθέσεις εξαφανίσεων βρέθηκε ότι σε εκείνες που το άτομο βρέθηκε νεκρό αφορούσε σε γυανίκες ανεξαρτήτου ηλικίας και κατά τον Foy (2006) οι περισσότερες γυναίκες ήταν εμπλεγμένες στην πορνεία και οι εξαφανίσεις τους λάμβανουν τόπο κύριων κατά τα Σαββατοκύριακα και πιο ειδικά Σάββατο βράδυ και η τελευταία φορά που εθεάθησαν ήταν σε κάποιο δημόσιο χώρο. Η έρευνα έδειξε ότι η πορνεία και η εξαφάνιση συνδέεται με τον εξής τρόπο με τις γυναίκες. Πρόκειται για γυναίκες που το έσκασαν από το σπίτι τους, συνήθως μπλεγμένες με ναρκωτικά και ο μόνος τρόπος για να επιβιώσουν και να βγάλουν τη δόση τους ήταν η πορνεία.